1966

De kleine Rudolf is geen briljant jongetje: niet erg sterk en geplaagd door bronchitis (op oudere leeftijd krijgt hij daar opnieuw last van) en bijziend (het brilletje sneuvelt regelmatig bij confrontaties en bij het voetballen). Ook op school scheert hij geen hoge toppen, op 16 jaar geeft hij er de brui aan, zogenaamd omwille van de oorlogsomstandigheden maar in feite omdat hij er niet kan uitblinken.

Hij raakt betrokken bij het Jeugdverbond der Lage Landen, de opvolger van de Dietsche Blauwvoetvendels en de Nederland Eén, beweging.

In die periode begint hij te bouwen aan zijn netwerk een strategie die hij zijn ganse leven met groot inzicht zal koesteren. Hij maakt ondermeer kennis met de journalist Manu Ruys, (11) maar ook de latere VU-politici: Maurits Van Haegendoorn (12) en Maurits Coppieters (13) behoren tot zijn vrienden, samen met de dominicaan, pater Jules Callewaert (14) en de ACV-leider Jef Deschuyfeleer (15). In 1945 helpt deze laatste Rudolf aan een baan bij de Boerenhulp voor Stadskinderen. Daar maakt hij kennis met de politicus en Kortrijkse burgemeester (1950-1958) Jules Coussens (Wevelgem 1898-Kortrijk 1978). Deze flamboyante ondernemer wordt later voorzitter van de Beroepsvereniging van Autobus- en Autocarondernemingen van Vlaanderen (BAAV) (16) die als de West-Vlaamse afdeling van de Belgische Federatie van Belgische Autocar- en Autobus-ondernemingen (FBAA) fungeert.

Rudolf wordt het hulpje van volksvertegenwoordiger Arthur Catteeuw (Bissegem 1980 – Kortrijk 1954), die er secretaris is en neemt, na diens overlijden, zijn plaats in. De volgende jaren dweilt Rudolf Vanmoerkerke Vlaanderen af en leert hij ieder autocarbedrijf kennen en inschatten, soms beter dan de eigenaars zelf. Hij wordt goed betaald maar is ondertussen gehuwd met een vrouw die houdt van dure dingen. Hij krijgt dan ook de toelating van de raad van bestuur van de BAAV om buiten zijn arbeidsovereenkomst zelfstandige activiteiten te ontwikkelen: de uitgave van een ledenblad en een verzekeringsportefeuille.

In 1953 plant hij zijn eerste geniale zet. Met medewerking van Louis De Lentdecker (17)  lanceert hij een campagne tegen de Britse bussen die naar en in België opereren.

De minister van verkeer, de socialist Edouard Anseele (1902-1981) neemt een, door Vanmoerkerke zijn netwerk geïnspireerd, besluit waardoor aan de Belgische autocaristen minstens de helft van de ritten wordt toegekend. Maar die hebben hiervoor niet voldoende materiaal en sommige Britse touroperators krijgen problemen om hun passagiers te vervoeren. Vanmoerkerke speelt de reddende engel en biedt bussen aan, via zijn eigen – in 1953 opgerichte – West Belgium Coach (18) die het beste materiaal, afhuurt. Als secretaris van de federatie kent hij immers elke bus in Vlaanderen.

Kort na het tekenen van de contracten met de Britse touroperators neemt hij ontslag bij de federatie, voortaan is hij alleen baas. Uit die tijd stamt zijn reputatie van the one frank man. Hij maakt contracten met de autocaristen voor 10 BEF per km en verkoopt aan de Britten tegen 11 BEF.

Vanmoerkerke heeft een open oog voor de evolutie van het toerisme. Hij ziet de opkomst van de charterluchtvaart in Groot-Brittannië, voelt de achteruitgang in de autocar opdrachten, en zoekt naar een gelijkaardige activiteit. De partner ligt voor de hand want in 1955 heeft een andere figuur van West-Vlaamse afkomst, Robert De Meutter de tour-operator Airtour opgericht.

De deuren blijven echter voor Vanmoerkerke gesloten, de overwegend Franstalige aandeelhouders zien niets in de paysan uit Oostende en wijzen hem hooghartig af. Zij maken meteen de grootste fout uit hun carrière! Dan maar op zoek naar een alternatief: dit vindt hij in, het op 13 augustus 1964 opgerichte, Sunair, maar ook daar voelt hij zich niet goed, hij is immers maar één van de vijftien aandeelhouders.

Vervolgens komt de tweede geniale zet. Samen met Albert de Smaele (19) sticht hij de touroperator Suncomfort en gaat een moordende concurrentie aan met de maatschappij waar hij zelf aandeelhouder is, Sunair.

Na twee jaar valt deze touroperator, die een goede naam-bekendheid heeft verworven, als een rijpe appel in zijn schoot. Zijn aandeel in Suncomfort, wordt door De Smaele overgenomen, mede op verzoek van zijn schoonbroer, CVP-burgemeester en later staatsecretaris voor toerisme, Jan Piers wiens belangen uiteraard in Oostende liggen. Piers zal later een aantal bestuurdersmandaten, hem door Vanmoerkerke toegeschoven, uitoefenen. Kapitaals-verminderingen uit hoofde van de oorspronkelijke aandeelhouders en -verhogingen door Vanmoerkerke zorgden er voor dat de inspraak van de andere aandeelhouders tot nul werd herleid.

De derde, vooral financieel belangrijke, stap is de creatie van de Sun International holding (1974). Vanmoerkerke blijft de voornaamste aandeelhouder (55 %), Sofina neemt 20 %, het Nederlandse Oranje-Nassau 15 % en de verzekeraar Assubel 10 %. Op deze wijze vergroot hij zijn fortuin en haalt sterke aandeelhouders binnen die nieuwe projecten ondersteunen, bijv. Air Belgium en Sunparks.

In 1983 neemt hij de resten van zijn vroegere concurrent, Airtour over maar slaagt er enkele jaren later niet in (onder meer door toedoen van de VVR) om Sunsnacks in te palmen. In 1984 introduceert Vanmoerkerke zijn holding op de beurs. Dit laat hem toe zijn persoonlijk fortuin (20) nog te vergroten zonder macht te verliezen.

Uiteraard maakt Vanmoerkerke ook fouten. In de eerste plaats een slechte verticale integratie. Air Belgium en Sunparks waren te klein en bleken grote verliesposten. In de tweede plaats, en dit is vreemd voor een gehaaide ondernemer, had hij te veel vertrouwen in sommige partners. Zo waren de contracten met het Duitse Kaufhof (21) te conditioneel en dus uiterst nadelig en deze met de onbetrouwbare Georges Gutelman (1938-2019) slecht tot onbestaand.

In de derde plaats is de keuze van een opvolger in de persoon van zijn zoon Mark de onverstandigste beslissing die hij ooit heeft genomen. De goed opgeleide maar veel te agressieve en impulsieve Mark Vanmoerkerke (22) is niet in staat een ingewikkeld zakenimperium, dat gebouwd is op combines en compromissen te beheren. Hij mist zowel het inzicht als de werkkracht van zijn vader.

Het mislukken van zijn (korte) carrière in de politiek (hij was gecoöpteerd CD&V senator) was daar een voorbeeld van.

Maar ook de conflicten met de reisagenten en hun vertegenwoordigers (vooral de VVR) kost Rudolf Vanmoerkerke, naar eigen zeggen, miljoenen. Uiteindelijk heeft het bondgenootschap tussen zijn, onderschatte, rivaal Gerard Brackx en Antoon Van Eeckhout hem het blijvend vertrouwen van de reisagent gekost. Tenslotte is gebleken dat ook de buitenlandse avonturen, met uitzondering van Groot-Brittannië, verlieslatend zijn geweest. Daarnaast zijn er in Nederland problemen met het management; in Frankrijk is het niet beter en Duitsland durft men gewoon niet aan.

In de jaren negentig verliest Vanmoerkerke niet alleen de greep op de markt, maar ook op zijn eigen groep. De managers volgen elkaar op tot hij, tegen de wens van zijn zoon Mark in, besluit te verkopen. Er komen eindeloze processen tussen vader en zoon. Na een lange zoektocht blijkt het Britse Airtours bereid over te nemen, niet zozeer omdat zij het zo een goede deal vinden maar om de dominante positie van het Duitse TUI op een Europese continent een halt toe te roepen.

Evenmin als Rudolf of Mark Vanmoerkerke waren de Britten in staat het tij te keren en op 9 oktober 2000 deelt Airtours (later Mytravel en nu in handen van Thomas Cook) mee de operaties in België te beëindigen (23). Op deze wijze komt een einde aan de meest dynamische en prestigieuze reisgroep die België ooit kende. Wel dient er de nadruk te worden op gelegd dat, ondanks de verkeerde informatie die door veel journalisten wordt verspreid, noch de Sun groep, noch een onderdeel ervan ooit failliet is gegaan.

Dit is vooral te danken aan Luc Van Geluwe (24), gewezen secretaris-generaal van de Sun Groep, die instond voor de vereffening van de talrijke vennootschappen. Thans zijn drie restanten van het Sun imperium nog actief:

– de airbroker Skyways die door het management (Erik Vanhoornyck) werd overgenomen en als vennootschap oorspronkelijk door Bob De Meutter was gestichte als de reisketen Sun Reizen/De Zwaluwen.

– VMK Assur n.v. is de vroegere reisverzekerings-maatschappij Artas (voorheen Sun Assistance), waar Rudolf Vanmoerkerke, samen met zijn vriendin en latere echtgneote Nicole Gevaert (°1951) de dienst uitmaakte. Vanmoerkerke verkocht het handelsfonds van Artas aan Van Coillie-Isure en vormde de verzekeringsmaatschappij om tot een makelaar, die vooral zijn eigen patrimonium verzekert. Hij was er bestuurder tot 14 augusts 2014. Na zijn overlijden kwamen de aandelen in handen van Mark en Sophie Vanmoerkerke.

– de vroegere holding Sun Internationaal, waarvan de naam op 25 juni 1999 werd gewijzigd in WELG Holding en op 10 november 2010 in Thomas Cook Financial Services Belgium. Afgaande op de benoeming van de bestuurders werd deze vennootschap in 2003 door Thomas Cook overgenomen.

Ik heb Vanmoerkerke bijna 50 jaar gekend, misschien jammer voor ons beide, is hij nooit een echte vriend geworden  maar ondanks onze vele en soms confronterende menings-verschillen waren wij nooit gezworen vijanden. Wij hebben zo een twintigmaal onder vier ogen gesproken en daaruit is een wederzijds respect ontstaan. Rudolf Vanmoerkerke was een keihard en succesvol zakenman, zijn prioriteit was altijd het bereiken van het zakelijk doel en daarvoor moest alles wijken. In die context was hij meedogenloos en de zeldzame momenten dat hij het niet was, bleek het puur uit vergetelheid. Voor deze levenshouding heeft Rudolf Vanmoerkerke een zware tol betaald. Zijn zogenaamde vrienden uit de zaken wereld, inzonderheid de haute finance, zijn ofwel fysiek ofwel sociaal verdwenen en zijn gezin is uiteen gevallen.

Met zijn zoon (Marc) sprak hij alleen nog via advocaten; zijn (eerste) echtgenote leidde al lang haar eigen leven vooraleer de scheiding werd uitgesproken; zijn zoon (Bernard) is tragisch overleden en met zijn dochter was de relatie als koel te omschrijven. Rudolf Vanmoerkerke was dus een rijk maar eenzaam mens.  Desondanks was hij buiten het zakenleven, niet alleen een goed, maar vooral een fijn mens,

In de breedste betekenis van het woord. In de gesprekken over het drama dat wij beide hebben ondergaan (het verlies van een zoon) ben ik diep onder de indruk gekomen van zijn warme menselijkheid en zijn sereen inzicht op het leven.

Rudolf Vanmoerkerke was  ongetwijfeld de belangrijkste figuur die de Belgische reiswereld ooit heeft gekend. Hij heeft niet alleen een fortuin verzameld maar hij heeft ook het georganiseerd toerisme, meer dan wie ook, gedemocratiseerd. Hij was de Eddy Merckx van onze sector en niemand zal ooit zijn palmares kunnen evenaren.

Rudolf overleed op 7 december 2014 in Montreux. Op een gedenkplechtigheid in Oostende waar ik, samen met Patrick De Maeseneire als gastspreker optrad, was niemand van de familie Vanmoerkerke, behalve zijn (tweede) echtgenote, Nicole Gevaert, aanwezig. In de maanden die volgden bleek dat de Mark en Sophie Vanmoerkerke, in tegenstellling tpt wat velen hadden gedacht, toch erfgenaam bleken te zijn van de meeste vennootschappen van Vanmoerkerke.