1969

1969, Toerisme

De International Union of Official Travel Organisations (thans NWTO) meldt dat in 1968 131,201 miljoen toeristen wereldwijd 14,99 miljard $ uitgaven.

1969, Nederland

Stichting van het Nedeerlandse Toerkoop door Guus Plak (1) (+2004) tot voor kort het belangrijkste samenwerkingsverband voor onafhankelijke reisbureaus bij onze Noorderburen.

1969, Luchtvaart

De regeringen van Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland richten het Airbus consortium op als tegengewicht voor de dominantie van de Amerikaanse luchtvaartindustrie.

1969, Onderwijs

In Hasselt sticht men de eerste afdeling toerisme in het secundair onderwijs.

1969, januari, Sabena

De gewezen oorlogspiloot Gaston Dieu volgt Willem Deswarte (1906-1987) op als afgevaardigde-bestuurder. Hij doet zijn naam alle eer aan en stelt zich boven en iedereen.

1969, oktober, Airtour exclusiviteitcontract

Airtour lanceert haar exclusiviteitcontract. Het was een goed idee geïnspireerd op het systeem van TUI in Duitsland, maar het werd arrogant en slecht verkocht.

De verkoop van Airtour-producten zat tot 1969 bijna exclusief in handen van de aandeelhouders (2). Deze hadden zelf reisbureaus die optraden als een soort subagenten, want de verdeling van een deel van de nettowinst onder de aandeelhouders gebeurde bij Airtour op basis van de omzet. De, in feite, wijze beslissing, van Airtour om vanaf het winter-seizoen 1969/1970 de reisbureaus te verplichten voortaan direct bij de touroperator te boeken, werd echter niet gunstig onthaald.

Soms was er zelfs een gegarandeerde commissie van 15 % en daar bovenop een supercommissie van 2 %. Dit betekende dat men op een basiscommissie van 12,5 % en een (mogelijke) supercommissie van 2,5 % terugviel. De strijd die op deze gebeurtenis volgde vormde de aanleiding tot mijn intrede in het publieke leven van de reisbureausector, met het gekende gevolg

Dit voorstel hield in dat een reisbureau enkel promotie mocht maken voor de Airtour-producten maar voor het overige alle andere touroperators mocht blijven verkopen. Ter compensatie bood Airtour waarborgen inzake commissie en verbond er zich toe niet aan directe verkoop te doen. De bedoeling van dit contract was duidelijk: de reisbureaus aan zich binden en zo de opkomende concurrent (Sunair) de pas afsnijden. Vanmoerkerke onderkende het gevaar en mobiliseerde alle krachten: de commissaris-generaal voor toerisme (Haulot), een stelletje advocaten en last but not least: de reisagenten.

De toenmalgie topman van Airtour, Robert (Bob) De Meutter had het Vanmoerkerke gemakkelijk gemaakt. De communicatie naar de reis-agent was pover en hij had het Airtour-imago tegen. Het was niet alleen een arrogante en dominante marktleider maar de Vlamingen hadden ook moeite met het overwegend Franstalig kader (3) en Franstalig aandeelhouderschap waaronder de Nederlands onkundige boeg-beelden: Réné Wasteels, André de Meurers (Voyages Cuvelie (4) en Jean Robert (+1990, UPAV voorzitter en eigenaar van Generalcar (5).

Ironie van dit alles was dat De Meutter zelf, tenminste als privé persoon (niet als zakenman) een overtuigd, zelfs nationalistische, Vlaming is. Deze opstelling heeft een rol gespeeld in de houding die Haulot in dit dossier heeft aangenomen. Inderdaad, Haulot, koos – tot verbijstering van de Airtour-kliek – de kant van Vanmoerkerke en dreigde zelfs met intrekking van de vergunning van Airtour (6). Opnieuw kwam hier een zwakheid van Airtour naar boven: in deze crisissituatie nam de raad van bestuur de beslissingsmacht in handen in plaats van ze aan een sterke man over te laten en besloot, tegen het advies van De Meutter in, het project terug te trekken.

Journalisten hebben het meestal over de zogenaamde pioniers: Wim Desmet (Thomas Cook/Neckermann), Gerard Brackx (Jetair) en Rudolf Vanmoerkerke (Sunair) en iets minder over Christophe Wirtz (Sunsnacks). Maar nooit valt nog de naam van Robert De Meutter.

Nochtans is zijn verdienste als pionier van het georganiseerd toerisme minstens zo groot als dit van bijv. Vanmoerkerke en zeker veel groter dan van de andere genoemden. Hiernavolgende biografie zal dit duidelijk maken.

Robert Charles De Meutter

Robert Charles De Meutter wordt geboren in Jette op 8 december 1927 als zoon van de Vlaamse Brabander Gaston De Meutter en de West-Vlaamse Bertha Vanden Bussche. Vader was boekhouder in het prestigieuze Palace Hotel op het Rogierplein in Brussel zodat de jonge Robert, later Bob genaamd, al vroeg kon proeven van, en kijken naar, wat de wereld aan luxe te bieden had. Hij zou er als volwassene en tot zijn overlijden op 21 november 2017 met volle teugen van genieten.

Robert De Meutter volgt Grieks-Latijnse in het atheneum van Koekelberg en studeert kunstgeschiedenis en Germaanse filologie aan de Wilhelm Friedrich Universiteit in Bonn.

Sommigen hebben hun twijfels over deze universitaire studies maar bevestigen dat Bob wel degelijk een grote bewondering heeft voor alles wat Duits is. Twee van zijn drie echtgenotes waren trouwens bijzonder schöne Frauleinen. Maar het avontuur lokt: Bob zoekt een job in een bedrijf met belangen in het toenmalig Belgisch Congo en motiveert zijn werkgever om hem naar dit beloofde land te sturen.

Vooraleer te vertrekken neemt hij echter nog een vakantie naar een droomeiland in de Middellandse zee: het toen vrijwel onbereikbare Mallorca. In augustus 1950 koopt hij een treinbiljet 3^de klasse naar Barcelona, om vervolgens als dekpassagier de oversteek naar Palma te maken met als eindbestemming: het tentenkamp van de Club Med in Porto Alcudia. Hij is bijna 50 uur onderweg en komt uitgehongerd op zijn bestemming aan.

Behalve een schitterende ongerepte natuur en mooie meisjes biedt de nieuwe Club alleen maar slechte accommodatie en nog slechtere maaltijden. Bob gaat ten einde raad eten in het chique hotel Miramar en stelt vast dat een diner er 20 en vol pension 50 peseta’s kost. Conclusie: weg bediendenjob, weg Congo, leve Spanje.

In december 1950 wordt de v.z.w. Club De Zwaluwen gesticht en in maart 1951 vertrekt Bob De Meutter met zijn kozijn Robert Vanden Bussche (7) en een kandidaat-investeerder, Jef Vanhoorde, opnieuw naar Mallorca, ditmaal om contracten met hoteliers af te sluiten. In het zomerseizoen 1951 brengt hij er meer dan 1.000 klanten naartoe tegen een gemiddelde prijs van 65 €, de concurrentie vroeg 200 tot 250 Euro !

In de jaren die volgen komt het toerisme naar de Middellandse zee op gang. Steeds meer reisbureaus ontwikkelen programma’s naar het zuiden. Nadat in Duitsland Dr. Tiggis Reisen in 1953 de eerste chartervlucht naar Mallorca inlegt, denkt De Meutter ook voor België aan een gelijksoortig initiatief.

Hij beseft echter dat geen enkel individueel Belgisch reisbureau een dergelijke operatie aankan. In 1955 sticht hij, samen met 3 collega’s de pvba Airtour. Vanaf haar stichting tot het faillissement in 1980, slaagt De Meutter er in om de groeiende touroperator met evenwaardige aandeelhouders, die elkaars bloed wel kunnen drinken, in een labiel evenwicht te houden.

Steeds opnieuw weigeren deze aandeelhouders om de winsten te herinvesteren; steeds opnieuw slachten zij de kip met de gouden eieren door zichzelf gigantische supercommissies uit te betalen. Alleen de sluwheid van De Meutter en de door hem uitgeperste leveranciers, vooral Sabena/Sobelair, zorgen er voor dat Airtour overleeft. Ondertussen sticht hij ook: Railtour, Immotour, Airtour-Flugreisen, Airtour-France, Airtour-Suisse, Airtour Holland en Airtour Italia.

Zijn betrokkenheid bij de buitenlandse Airtours is echter meer symbolisch dan financieel.

De Meutter houdt zich niet bezig met de reisorganisatie, daarvoor doet hij beroep op zijn medewerker, André Delfosse. (1930-2006). Hij ontwikkelt vooral nieuwe initiatieven. Bijv: Itétours/Transair met het doel de verlieslatende afdeling van individuele reizen per lijnvliegtuig af te stoten en er dan nog een pak geld voor te krijgen. En in 1976 de creatie van de Intop-groep met het samengaan van de touroperators

Airtour, Suncomfort en Centrair, de verkoop van de bijna waardeloze Intop-aandelen aan Cobepa, een holding van de Bank van Parijs en de Nederlanden. Als men in één enkele zin Bob De Meutter zou willen omschrijven luidt dit als volgt: Een slimme gewiekste gentlemen met veel doorzicht en weinig scrupules. Waarom is Airtour dan over kop gegaan? Vanaf de jaren zeventig hield Bob De Meutter het wel voor bekeken. Niet zozeer met, maar door Airtour had hij fortuin gemaakt, vooral met zijn vastgoedmaatschappij, Immobel die lucratieve operaties op Mallorca had ontwikkeld.

Binnen Airtour waren twee clans ontstaan die elkaar het licht in de ogen niet (meer) gunden. De ene onder leiding van De Meutter en zijn zwager Réné de Meurers (Cuvelier/Cobeltour) de andere met de arrogante en enggeestige Réné Wasteels (1917-2006) als voorman. De ironie van het lot wil dat zij elkaar later regelmatig tegen het lijf liepen in Monaco.

Men was zo verwikkeld in de onderlinge machtsstrijd dat men de evolutie op de markt en vooral de moordende concurrentie van Sunair, uit het oog verloor. De verdiensten van De Meutter voor de sector zijn veelvuldig: hij was niet alleen de initiatiefnemer van één van de eerste touroperators in Europa, hij bewees ook dat samenwerking tussen reisagenten lucratief kan zijn en dat ook voor een massaproduct kwaliteit belangrijk is.

Als mens was Bob De Meutter, zoals de meeste succesrijke zakenlui, een eenzaat, die zich enkel aan zijn echte vrienden bloot gaf en zijn privé leven afschermde. Maar zijn eergevoel was grenzeloos. Het moeilijkste moment van zijn leven was niet het faillissement van de groep, maar het feit dat hij de sleutel van de Airtour-Bentley moest afgeven aan de curator.

Ondanks het faillissement of het voortijdig einde van de meeste vennootschappen die De Meutter heeft opgericht, heeft de reisindustrie hem geen windeieren gelegd. Mensen die het kunnen weten, schatten zijn fortuin op zo een 25 miljoen €. In de wereld van de welvarende reisagenten zou hij op die manier de vierde of vijfde plaats bekleden.

De Meutter heeft na het faillissement gepoogd om terug te komen met een nieuwe touroperator (Sunspots) maar heeft het later definitief opgegeven en verkocht zijn reisbureau (De Zwaluwen) aan Vanmoerkerke. Vanaf toen verdeelde hij zijn tijd tussen zijn woning in Brussel, zijn villa in Den Haan, zijn appartement in Monaco en zijn optrekje in Mallorca

Het eerste grote conflict

Aanleiding tot dit conflict was het exclusiviteitscontract van Airtour. Hiertegen ontstaat grote tegenstand van de onafhankelijke reisagenten en van Sunair. Deze laatste heeft vooral een probleem met de volgende tekst in het ontwerpcontract:

De ondertekenaars verbinden er zich toe geen reklame te maken voor konkurrerende organismen (…) onder vorm van brochure, uitstalraam, affiche (…); noch aan haar kliënteel de door deze konkurrerende organismen uitgegeven brochures te verzenden. Worden als konkurrrende organismen beschouwd: de maatschappijen (…) die reizen organiseren met gecharterde vliegtuigen (…) voor bestemmingen (…) opgenomen in de Airtour-charterprogramma.

De Meutter wilt dat de reisbemiddelaars de verbintenis aangaan om Airtour prioritair te verkopen. Hij is ervan overtuigd dat hij zo de toekomst van zijn bedrijf (Airtour) én van de reisbemiddelaar voor vele jaren veilig stelt. Vanmoerkerke (Sunair) ziet het echter als een bedreiging voor de toekomst van de touroperator die hij pas (1968) heeft overgenomen. Hij stelt het dan ook voor als een aantasting van de onafhankelijkheid van de reisagent en vindt aanhangers bij de Antwerpse reisbureaus die hun concurrenten, Wirtz en Huybrechts, beide aandeelhouders van Airtour, een pad in de korf willen zetten.

Ook een groep jonge Vlaamse reisagenten, die grote moeite hebben met het francofone imago van Airtour en haar aandeelhouders, kiezen partij voor Vanmoerkerke;

Wanneer ik terugdenk aan de turbulente vergaderingen, georganiseerd door UPAV en de VAR (Vereniging Antwerpse Reisbureaus) (8) onder leiding van PAM Vermeulen en André Delcambe (9) zijn de reisagenten van vandaag een soort aan Alzheimer lijdende schapen. Toen werden de standpunten nog geschreeuwd en men geraakte nog net niet handgemeen. Uiteindelijk komt Arthur Haulot, de commissaris-generaal voor toerisme, onder politieke druk, uitgeoefend door Rudolf Vanmoerkerke tussen en dwingt Airtour hun voorstellen in te trekken.

1969, 29 oktober, Internet

De eerste e-mail wordt verstuurd tussen de University of California en de Stanford University. Het project wordt gefinancierd door ARPA (Advanced Research Projects Agency) een organsiatie die wordt gecontroleerd door het ministerie van defensie.

1969, november, UFTAA

De Fin Gunmar von Haartman (+1974) volgt Guliani Magnoni (+1994) op als voorzitter van UFTAA. Hij blijft het tot 1971.

Voetnoten

In 1989 ontmoette ik deze gedreven reisagent, toen bestuurder van UFTAA. Hij steunde de kandidatuur van de VVR bij UFTAA.
De aandeelhouders waren: De Zwaluwen, Wagonlits, Havas, Generalcar, Cuvelier, Pullman, Hotelplan, Wirtz, Belgotra, Touring Club, Brooke/Wasteels, CIT, Cobeltour, Epervier, Huybrechts, Idéal Tourisme, Tranico, Transami, Viator.
Een aantal kaderleden begrepen nauwelijks Nederlands. Bijv.: Rolande De Bom (1931-2003), Marc de Froidmont, Adelson Horlin.
Ondertussen opgegaan in de Nederlandse BCD groep.
Generalcar werd opgekocht door Inno-BM en later ondergebracht in Transcontinental dat thans is opgegaan in de TUI-groep.
Het feit dat de sluwe Vanmoerkerke een Franstalige advocaat van PS-strekking koos, was hieraan niet vreemd.
Robert Vanden Bussche (°1929) is de zoon van een broer van de moeder van De Meutter en wer in 1966 directeur-generaal van De Zwaluwen. Hij eindigt zijn carrière in de reissector bij Sunair, nadat deze De Zwaluwen” had overgenomen.
De VAR was vooral een vereniging van autocaristen die samen dag-trips en korte reizen per autocar organiseerden.
Het eens zo prestigieuze reisbureau en autocarbedrijf Delcambe ging in 2000 roemloos ten onder. Enkele jaren later overleed André Delcambe.